میگوی آب شیرین جنس Macrobrachium

گونه‌های میگوی آب شیرین جنس Macrobrachium در سراسر مناطق گرمسیری و نیم گرمسیری جهان پراکنده‌اند. این گونه‌ها در اغلب آبهای شیرین داخلی شامل دریاچه‌ها ، رودخانــه‌ها، باتلاقها ، نهرهای آبیاری ، کانالها و استخرها یافت می‌شوند. اغلب گونه‌ها در مراحل نخستین چرخه زندگیشان به آب لب شور نیاز دارند و بنا بر این در آبهایی یافت می‌شوند که مستقیم یا غیر مستقیم به دریا می‌پیوندند، هر چند بعضی از آنها چرخه زندگیشان را در دریاچه‌های داخلی آب شور یا آب شیرین کامل می‌کنند. بعضی از گونه‌ها ، رودخانه‌هایی با آب شفاف را ترجیح می‌دهند، در حالی که بعضی دیگر در آبهای بسیار گل آلود یافت می‌شوند....(تهیه شده توسط صابر کرمی راهداری و محمد دشتیانه - دانشجویان کارشناسی شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر)

مقدمه

امروزه درپرورش لارو میگو وماهیان پرورشی بخصوص ماهیان آب شور استفاده ازغذای زنده کاربرد فراوانی دارد .میگوهاگسترش جهانی داشته ودردریاهااب های لب شوروشیرین ازنواحی استوایی تا مناطق قطبی یافت می شود.

گونه‌های میگوی آب شیرین جنس Macrobrachium در سراسر مناطق گرمسیری و نیم گرمسیری جهان پراکنده‌اند. این گونه‌ها در اغلب آبهای شیرین داخلی شامل دریاچه‌ها ، رودخانــه‌ها، باتلاقها ، نهرهای آبیاری ، کانالها و استخرها یافت می‌شوند. اغلب گونه‌ها در مراحل نخستین چرخه زندگیشان به آب لب شور نیاز دارند و بنا بر این در آبهایی یافت می‌شوند که مستقیم یا غیر مستقیم به دریا می‌پیوندند، هر چند بعضی از آنها چرخه زندگیشان را در دریاچه‌های داخلی آب شور یا آب شیرین کامل می‌کنند. بعضی از گونه‌ها ، رودخانه‌هایی با آب شفاف را ترجیح می‌دهند، در حالی که بعضی دیگر در آبهای بسیار گل آلود یافت می‌شوند.

پراکندگی میگوهاومناطق زیست

میگوهاگسترش جهانی داشته ودردریاهااب های لب شوروشیرین ازنواحی استوایی تا مناطق قطبی یافت می شود.

باوجوداین که اکثرگونه های دریایی درآب های کم عمق یا نسبتا نیمه عمیق زندگی می کنند امابرخی ازگونه ها در اعماق نزدیک به 5700مترنیز یافت می شوند.بااین حال بیشترگونه های تجارتی درفلات قاره ها واعماق کمتر از 100متر زیست می کنند.

بیشترمیگوهاپلاژیک وبرخی نیز کف زی بوده و درمناطق متنوعی ازلحاظ اکولوژیک به سرمی برند.آن هارامی توان دربستر گلی صخره ای شنی قطعات پوسته صدف تپه های مرجانی یاترکیباتی ازچنین بسترهایی پیداکرد.

میگوهاعمومابه صورت دسته جمعی زندگی می کنندروزها در بستر وزیررسوبات کف دریا مخفی شده وشب ها برای شکار طعمه ازپناهگاه خارج می شوندبه همین دلیل صیادان دربیشتر مناطق دنیا شب هنگام جهت صید میگو به دریامی روند.

ازنقطه نظر مکان زیست  سه گروه  میگودرآب وجوددارد .

1-گونه های موجوددرآب سردوشور

2-گونه های موجود درآب گرم وشور

3-گونه های موجوددر آب شیرین

چرخه حیات :

براساس نحوه زیست میگوهارامی توان به دوگروه مهاجر وحفار تقسیم بندی نمود.

گروه مهاجریاسرگردان wondering group

گونه های این گروه گروه های سنی متفاوتی راتشکیل داده وبه صورت  گله های متراکم همیشه درحال حرکت بوده وروز وشب فعالند.این گروه ،آب های کدر دارای گل نرم درکف بستر را ترجیع می دهند واصولا عادت خزیدن به درون یازیر اشیا راندارند یاکمتربه این کار می پردازند یک نمونه از این گروه (P.orientalis)،دردریای زرد است که درفصل زمستان به جنوب ودر فصل بهار به محل تخم ریزی یعنی به طرف شمال مهاجرت می کند.فاصله بین منطقه زمستان گذرانی ومنطقه تخم ریزی حدود 700تا1300کیلومتر می باشد .

ازدیگر گونه ای گرمسیری این گروه ،می توان پنئوس ستی فروس (P.setiferus)درسواحل اقیانوس اطلس وپنئوس مرگونیسیس (P.merguiensis)وپنئوس ایندیکوس(P.indicus)درمنطقه آسیای جنوب شرقی نام برد که دوره ی زمستان گذرانی نیاز ندارند.

گروه حفارBurrowing group

این گروه ،زیستگاههای خاص ب کف شنی را ترجیح وفعالیت شبانه قابل توجهه ای از خود نشان می دهند در طول روز،به درون یا زیر لایه های شنی کف آب می خزند وشب ها برای جستجوی غذا بیرون می آیند . این فعالیت ها ارتباط نزدیکی با تغییرات شدت نور دارد ،ولی ممکن است به عوامل دیگری را بستگی داشته باشد .میگوها،عموما درآب های دور از ساحل تخم ریزی می کنند ومیگوهای ماده بالغ ،در هر بار تخم ریزی ،حدود 500تا750000 تخم می ریزند.

مراحل اولیه رشد میگو شامل تخم ،ناپلیوس ،پروتوزوا ،مایسیس وپست لارو می باشد .پس از مراحل لاروی ،میگو وارد مرحله نوجوانی می شود .در این مرحله ،معمولا در آب های ساحلی زندگی نموده به تدریج که رشد می کنند به طرف آب های عمیق ترمی رود ونهایتا زمانی که بالغ می شود به مناطق حد فاصل بین منطقه تخم ریزی ومحل رشد ونمو که معمولا دارای عمق15 تا25متر می باشد مهاجرت می نماید.

طبقه بندی وشناسایی میگوها

خانواده پنائیده penaeidaeشامل بیش از 100گونه میگو است که اکثرآن ها دارای ارزش تجارتی می باشندیکی از جنس های مهم این خانواده جنس پنه ئوس penaeusاست که در برگیرنده ی مهم ترین گونه های تجارتی وپرورشی می باشد.

میگو،این جانورگرانبها،اگربه میزان کافی تکثیروپرورش یابد وصیددریایی آن نیز باناوگان صیادی مدرن ومجهز صورت گیرد وهمچنین بازاریابی وفروش بین المللی دراختیار باشد،می تواندپس از نفت وگازدرآمدعمده ای درامرصادرات کشورداشته باشد.

میگوهای خلیج فارس:

سواحل  خلیج فارس از اهمیت ویژه ای جهت صید میگو برخوردار است وتاکنون بیش از ۱۰نوع میگو که وزن آن به حدود یک کیلوگرم  مثل(‌Panulirus homarus) که مشهورترین میگو آن لابستر یا شاه میگو است نیز صید میشود.

از انواع میگوهای خلیج فارس می توان گونه های مشهور زیر را نام برد:

۱- میگوی صورتی Penaeus semisulcatus
۲- میگوی هندی Panaeus indicus
۳- میگوی موزی Penaeus merguiensis
۴- میگوی سفید Metapenaeus affinis
۵- میگوی خنجری Parapenaopsis stylifera

مورفولوژی:

بدن میگو ازدوبخش اصلی تشکیل گردیده که مشخصات آن به شرح زیر است .

1-ناحیه سرسینه cephalothorax

این قسمت ازترکیب سرواجزاپیشین سینه تشکیل شده است که هریک ازاین اجزا به ترتیب عبارتنداز:

1-1-کاراپاسcarapace:پوسته استوانه ای شکل وکیتنی است ازبالا تاجوانب قسمت قدامی میگورا می پوشاندوقسمت های جانبی ان برانش ها دربرمی گیرد.

2-1-روسترومrostrum:درقسمت جلوکاراپاس یک خارتیزدندانه وجودداردکه روستروم نامیده می شودشکل واندازه روستروم وتعداددندانه های زیرین وزبرین آن ازعوامل مهم درتشخیص وشناسایی گونه های مختلف میگوهای جنس پنئوس محسوب می گردد.

3-1-چشم:چشم های مرکب درطرفین سربرروی پایه متمرکز قرارگرفته اندچشم ها قرنیه ودارای سطح کاملامحدب است که نتیجه ی افزایش سطح بینایی می باشدسطح انحنای قرنیه به180درجه یابیشترمی رسد.

قرنیه متشکل ازتعدادزیادی واحدبینایی است که تعدادآن ها درهرچشم به 2500 عدد می رسدواصطلاحا(facet)نامیده می شوند.غده های ایکس درپایه های چشمی میگوواقع گردیده وهورمون مهارکننده رسیدگی جنسی را ترشح می کندبنابراین جهت تسریح بلوغ جنسی درشرایط کنترل شده ،پایه چشمی راقطع نموده یاتخریب می کنند تافعالیت این هورمون متوقف گردد.

4-1-اندام های زوج :دربخش قدامی سرمیگوودرناحیه سینه اندام هایی به صورت جفت وجوددارند،وهرجفت دارای فعالیت اختصاصی ومشخصی هستند.کلیه این ضمائم علی رغم داشتن شکل ظاهری متفاوت دارای ساختمان مشابه ای می باشند خلاصه ای ازوظایف این اندام ها(ضمائم) به شرح زیر است:

1-4-1-آنتن ها :رشته های شلاق مانندی هستندکه به تعدادیک جفت درقسمت قدامی سر قراردارند آنتن هادارای ساختمان حسی هستندووظیفه آنها گرفتن تحریکات محیط است .

2-4-1-آنتن های کوچک : رشته های کوتاهی هستند که از بخش قدامی کاراپاس منشعب شده .وگیرنده و آزماینده محرکات محیطی می باشند.

3-4-1-ماندیبولmandibule:عبارتست از دوفک قوی که غذاراخورد می کند .

4-4-1-ماگزیلیپد یا زوائد دهانیmaxilliped:به تعداد سه جفت درزیر دهان وجلوی پاهای حرکتی قراردارند ،که عمل گرفتن غذا را انجام می دهند .

5-4-1-پاهای حرکتی یا پاهای جلویی pereiopods:پنج جفت در ناحیه سینه ای میگو قرار دارند ،که وظیفه راه رفتن ،گرفتن طعمه وبعضا دفاع وحمله رابه عهده دارند،سه زوج اول پاها دارای انبرک ودوزوج انتهایی فاقد آن می باشند.

2-ناحیه ی شکم abdomen :این قسمت از شش قطعه کتینی ساخته شده است که بوسیله مفاصل نرم وقابل انعطاف در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.اجزا مهم ناحیه شکمی میگو به شرح زیر می باشد :

1-2-پاهای شنا pleopods: پنج جفت پای شنایی بصورت برچه ها ی نازکی درزیر هریک از بندهای ناخیه شکمی وبصورت قرینه وجود دارد .ششمین قطعه ناحیه فاقد پاهای شنایی است وبصورت کشیده به دم متصل می گردد.

2-2-در قسمت انتهایی ناحیه شکمی،یعنی در آخرین قطعه آن ،یک زوج صفحه پهن بادبزنی شکل ویک دم تیز وجود دارد.صفحات مذکور که دوبه دو قرینه هستند ،برای جهش سریع جانور به کار می آیند.این صفحات یوروپود(uropod) نامند .هنگامی که میگو احساس خطر نماید یا باز کردن صفحات مذکوروجمع کردن سریع ماهیچه های ناحیه ی شکم ،سریعا به عقب می پرند وخود را از خطر دور می نمایند.

در بین این صفحات ،یک صفحه مثلثی شکل که نوک تیز آن به عقب متمایل است وجود دارد صفحه تیز میاتی را اصطلاحا تلسون،(telson) می گویند .

فیزیولوژی وتشریح اندام های داخلی

شناخت فیزیولوژیک ارگان های مختلف میگودرتعیین مراحل رشدوزندگی آن نقش ویژه ای دارد.بنابراین اندام های مختلف میگو ازنظرفیزیولوژیک بررسی گردیده ،وتاکیدخاص بروی فیزیولوژی تولیدمثل صورت خواهدگرفت.

1-دستگاه گردش خون:دستگاه گردش خون متشکل ازقلب وعروق مربوطه می باشد.قلب درمیگوکوچک ونامنظم است ودرآبشامدای طویل(pericardial sinus)درناحیه پشتی سینه قرارداردوباششرباط به دیواره سینوس متصل می گردد.

خون از طریق سه جفت دریچه که اصطلاحاastiaنامیده می شوندواردسینوس شده ،ودراثرانقباض قلب ازطریق شش سرخرگ به تمامی نقاط بدن برده می شود.

سرخرگ ها دارای دریچه هایی هستند که ازبرگشت خون به قلب ممانعت می نمایند.

خون ازطریق سرخرگ های کوچکتر داخل فضای باز(سینوس)موجوددربین اندام های بدن میگو وارد می شود.

2-دستگاه تنفس:دستگاه تنفس درمیگو،متشکل ازتعدادی آبشش است که به صوزرت زوائدی بروی دیواره داخلی ودرطول دوسمت سینه درمحفظه آبشش هاودرزیرکاراپاس قرارگرفته است .این محفظه توسط بخش جانبی کاراپاس(branchio stegite)پوشانده شده وازناحیه شکمی درهردوطرف بازاست.

یک پیش آمدگی پارومانند(scaphognathite)که مربوط بهدومین ماگزیلاست درزیر هریک ازجوانب کاراپاس ،ودریک فضای کانال شکل قرارداردکه به عقب وجلو حرکت می کند.این حرکات سبب می شود که آب حاوی اکسیژنمحلول ازروی رشته های آبششی به جریان درآید علاوه برآبشش های اصلی که درردیف های طولی کنارهم قراردارند ،یک سری آبشش های پایی بنام کوکسوپوریت نیز درپایه ضمائم زوج پاهای حرکتی دیده می شود.زمانی که خون درسینوس جناغی(sternal)واقع دربالای سینه جمع می شود ،ازطریق کانال های ایران به آبشش هدایت می شود.درآبشش هاتبادلات تنفسی درمورد گازهای اکسیژن ودی اکسیدکربن صورت می گیرد وسپس ازطریق کانال های وایران به سینوس ها آبششی قلبی ونهایتا به سینوس پریکاردیال هدایت می گردد.سیستم گردش خون برخلاف مهره داران وبعضی ازکرم های حلقوی (آنلیده ها)که بسته می باشد درمیگو باز است.

3-دستگاه گوارش: دستگاه گوارش میگو شامل اندام های زیر است:

-دهان که دربالای ماندیبول ها باز می شود ،مری کوتاه بوده وازیک دهان به معده بزرگ بادیواره نازک که درناحیه سینه قرارگرفته مرتبط می باشد.بعد ازمعده یک روده کوتاه میانی ودر یک لوله طویل استوانه ای بنام روده بزرگ که دربخش شکمی قراردارددیده می شود.مخرج نیزدرناحیه جلویی تلسون بازمی گردد.

درزیرمعده دوغده طویل گوارشی(لوزالمعده وکبد)قراردارند.هریک ازاین غدد متشکل ازسه قسمت (lobe)بوده ،ودارای تعدادزیادی لوله ظریف هستند.غذاتوسط سه زوج پاهای حرکتی قدامی که دارای انبرک هستند به دهان آورده می شود .

ذرات موادغذایی نرم توسط ماندیبول هابه قطعات کوچکترخردشده ،وپس ازعبور ازمری به حجره کاردیاک واردمی شود .درمدخل حجره پیرولیک تعدادکثیری ریشک مویی وجوددارد،که تنها به ذرات کوچک غذایی اجازه ورود به این حجره را می دهند.آنزیم های گوارشی ازغده گوارشی کبدی –لوزالمعده ترشح می شوند.

ذرات غذایی وجذب نشده نیزبعنوان مدفوع ازطریق روده ومخرج به بیرون دفع می گردند.

4-سیستم دفعی: درناحیه شکمی دوغده طویل بنام غددسبزدیده میشودکه ناحیه سرزیر مری قراردارند هریک ازاین غدد وظیفه دفع مواد الی زاید راازخون وسایرمایعات بدن بعهده دارند.

هرغده دارای یک ناحیه غده ای ویک ناحیه وسیع مثانه ای با دیواره نازک ویک مجرا است که در قسمت شکمی درناحیه پایه انتن باز میشود.

5 سیستم عصبی: سیستم عصبی میگو شبیه به سیستم عصبی کرم خاکی میباشد  با این تفاوت که ازان بزرگتر است گره عصبی روی مری (supraesophageal ganglia)درناحیه سر که بعنوان مغز تلقی میشود رشته های عصبی رابه چشمها انتنولها(انتن های کوچک)وانتن ها می فرستد.علاوه بر این یک جفت گره عصبی به هم چسبیده بنام غده زیرمری(subesophageak ganglia)در پشت دهان ودرانتهای بخش جلویی جفت طناب عصبی ناحیه شکمی نیزدیده می شود غده ی عصبی زیرمری که به صورت یکپارچه وبهم جوش خورده در افرادمسن دیده می شود،درواقع متشکل ازپنج یاشش جفت غده عصبی است که دردوران جنینی از یکدیگر مجزاهستند اعصاب منشعب ازآن ها به ضمائم دهانی ،مری ،غددسبزوماهیچه های جلویی می روند.درطول طناب عصبی ،رشته های اعصاب ،به ماهیچه ها ،ضمائم دهانی وسایر ارگان ها فرستاده می شود.

6-اندام های حسی :اندام های حسی میگوراقادرمی سازدتاضمن لمس ودرک مداوم محیط خود،به وسیله آن ها پناهگاه،غذاوجفت خودراجستجونماینددرحین حال ،میگوبه کمک همین اندام ها خودراازعناصرنامطلوب محیطی ودشمنان محفوظ می دارد.بسیاری ازقسمت های بدن میگو ،بویژه انبرک های پاهای حرکتی ،قسمت های دهان ،ناحیه زیرین شکم وحواشی تلسون ،نسبت به محیط حساس می باشد.

دراندام های مذکورمژهای حسی بسیاری وجوددارندکه منشاآنها ازکوتیکول بوده ،ومثل پرهای ظریف وحساس به نظر می آیند.این مژه ها واحد الیافی هستندکه بااعصاب حسی مرتبط می باشند .

احساس شیمیایی(چشایی وبویایی)توسط مژک های انتن های کوچک ،نوک انتن ها ،ضمائم دهانی وانتهای انبرک هاصورت می گیرد.مثلاجنانچه عصاره ی گوشت راتوسط یک پیپت ظریف به طرف هریک ازاعضافوق رها سازیم،جانورتهییج شده وبابه حرکت درآوردن آندام های دهانی خودبه طرف محرک برمی گردد.

اندام تعادلی(equilibrium)که به عنوان اندام جهت یابیط نسبت به نیروی جاذبه زمین عمل می کند،درپایه های انتن کوچک قراردارد.

7-ترشحات داخلی:اندام ایکس موجوددرهریک از پایه های چشمی ،ازسلول های عصبی –ترشحی ،هورمون هایی تولید می کنند،که ازطریق اکسون های سلول ها به غده سینوسی درون پایه چشمی حرکت می نمایند،این هورمون ها کنترل تحریک رنگیزه های رتینال درچشم ،تنظیم رشدگاسترولیت،تاثیربرمتابولیسم،ممانعت ازپوست اندازی وتاثیربر پاره ای ازمراحل تولید مثل رابه عهده دارند.

از غده کوچک دیگری بنام اندام yدرپایه ماهیچه ماندیبولار وجوددارد،که هورمون محرک پوست اندازی راترشح می نماید.ازدیگر اندام هایی که درترشحات داخلی نقش دارند،می توان به مغز،غدهی عصبی شکمی ومجرای اسپرم اشاره نمود.

فیزیولوژی تولید مثل:

درمیگوهای پنه ایده جنس نروماده ازهم مجزاهستندوبه طور ظاهری نیز قابل تشخیص می باشندمیگوی ماده غالبا ازمیگوی نرهم سن خودبزرگتر،وناحیه شکمی آن پهن ترمی باشد.

باروری از طریق جفت گیری صورت می گیردوغالب آن ها درآب های دورازساحل تخم ریزی می ناید.

میگوی نر:درمحل اولین جفت پاهای شنا،ارگان نرینگی به صورت یک زوج زائده مشاهده می شود،که پتاسما(petasma)نامیده می شود.این اندام که به آن پای تناسلی نیزگفته می شود جهت انتقال اسپرم مورد استفاده قرار می گیرد.اندام جنسی میگوی نرشامل اندام های خارجی واندام های درونی است .اندام های خارجی شامل پتاسماویک زوج ضمائم معروف به ماسکولینا(mascolina)می باشد.اندام های داخلی شامل یک جفت بیضه ،یک زوج مجرای وابران اسپرم ویک زوج آمپول با کیسه ذخیره اسپرم است.

میگوی ماده:اندام جنسی میگوی ماده که تلیکوم نامیده می شود درقاعده بین چهارمین وپنجمین پاهای حرکتی میگو واقع شده است .تلیکوم کیسه های اسپرم(اسپرماتوفور)رااز طریق جفت گیری از میگوی نر دریافت نموده وتا زمان تخم ریزی زخیره مینماید.

در گونه های مختلف میگو های پنائیده تلیکوم به یکی از اشکال زیر دیده می شود:

1-تلیکوم باز:در این میگوها تلیکوم دارای تعدادی دندانه بوده که کیسه اسپرم را نگهداری می نماید .

گونه هایی از قبیل:p.vannamei،p.setiferus،p.schmitti،p.stylirostris،metapenaeus دارای تلیکوم باز هستند .

2-تلیکوم بسته:دراین نوع میگوهاصفحات جانبی مستقیما درون دریافت کننده کیسه های اسپرم واقع شده اند.برخی ازگونه های مهم پنئوس ازجمله میگوی penaeus semisulcatusدارای تلیکوم بسته می باشد.تلیکوم بسته مرکب ازدوصفحه جانبی است وچپ واقع شده فرورفته ودرحفره دریافتمنی جایگزین می شود .

بلوغ در میگو:

بلوغ در میگو به دو صورت ظاهر می شود:

1- بلوغ جنسی: شامل رشد اندام های جفت گیری است که در میگوی ماده تلیکوم ودر میگوی نر پتاسما می باشد.طبعا صفات جنسی که مربوط به بلوغ جنسی است،زودتر از بلوغ فیزیولوژی در میگو آشکار می شود.

2- بلوغ فیزیولوژی: شامل تکامل ورشد بلوغ جنسی است که در تولید تخمک واسپرم موثر می باشد .طی این پروسه تخمدان ها وبیضه ها رشد نموده ومیگو برای جفت گیری وتولید نسل آمادگی پیدا می کند.

جفت یابی وجفت گیری MATING :

ازانجائیکه پوست اندازی معمولا شب ها انجام می گیرد ،جفت گیری دراکثرگونه هابا تیکوم بسته نیز طی شب صورت می گیرد.دربررسی رفتار جفت گیری میگوهای پنه ئید مشخص گردیده است که میگوی ماده رازاخود فرومون رهانموده وباعث جذبب میگوی نرمی شود .

رفتار جفت گیری در میگو ها پنه ئید به شرح زیر می باشد :

درمرحله اول جفت گیری ،میگوی ماده پس ازپوست اندازی به اطراف چرخیده وبه صورت ناگهانی به سمت بالا شنا کرده وانگاه درکف می نشیند،دراین اثنا یک یاچند میگوی نربه زیر میگوی ماده رفته ودرحین شنا کردن کارایاس خودرابه پاهای حرکتی میگوی ماده گیر می دهد.این حالت برای مدت 20تا120 دقیقه ادامه می یابد.اگرمیگوی نرنتتواند جفت گیری راانجام دهد،میگوی نردیگری جای آن رامی گیرد.

درمرحله دوم میگوی نر به صورت سربالا به زیر میگوی ماده رفته وهر دومیگو پاهای حرکتی خودرا دریکدیگرقلاب می کنند.دراین مرحله جدانمودن میگوی نرازمیگوی ماده بوسیله ی سایر میگوهای نرمشکل است.

درمرحله سوم ،درحالیکه میگوی نربدن میگوی ماده رامحکم چسبیده به صورت عمودبربدن آن قرار می گیرد.میگوی نربدن خودرابه شکل قوس(u) شکل دراطراف  میگوی ماده درآورده ومیگوی ماده راکاملا دربرگرفته وباسروتلسون خودضرباتی به میگوی ماده وارد می نماید .احتمالا دراین لحظات کیسه اسپرم میگوی نر به داخل تلیکوم میگوی ماده انتقال می یابد.پس ازآنمیگوی نرازمیگوی ماده جدامی شود وازآن دور می شود.جفت یابی وجفت گیری درمیگوی موندون 30دقیقه تا3ساعت طول می کشد.

تخم ریزی :spawning

درهنگامتخم ریزی،تخم ها ازسوراخ تناسلی که دربند آخر سومین زوج ها پاهای حرکتی واقع است به آب ریخته شده واسپرماماتوفورکه در تلیکوم جای گرفته نیز به آب ریخته می شود.تخم ریزی معمولاحدود3تا4دقیقه طول می کشد وپس ازمیگو به استراحت می پردازد.باتوجه به دوره پوست اندازی میگو ،درصورتیکه شرایط محیطی مناسب جهت رسیدگی گنادوجوداشته باشد وجفت گیری به موقع وبه صورت موفقیت آمیز انجام می شود امکان تخم ریزی میگو پس ازهر پوست اندازی وجوددارد.

میگوی ماده وبارورممکن است بطور کامل تخم ریزی نموده یااینکه تخم ریزی به صورت ناقص صورت گیرد ویااینکه اصلا تخم ریزی نکرده وتخم هاراجذب کنند.تخم ریزیناقص یاعدم تخمریزی عمداازاسترس ناشی شده وممکن است پس ازرفع عوامل استرس زامیگوتخمریزی نماید.

بسته بندی و حمل و نقل بچه میگو : 1- بعد مسافت و زمان انتقال
2- سن بچه میگو , ظرفیت و کیفیت بسته بندی
3- وسیله حمل و نقل
مدت زمان انتقال :
بهتر است برای انتقال از وسیله نقلیه عایق بندی شده و حتی الامکان سردخانه دار که دمای محیط داخلی آن را بتوان ثابت نگه داشت استفاده شود .

بیماری لکه سفید در میگو (White spot disease) :

از سال 1992 یک سندروم ویروسی درمیگوهای خانواده پنائیده که معمولا”‌آن را بیماری لکه سفید می نامند.
سایر بیماریهای میگو را تحت شعاع خود قرارداد . این بیماری باعث از بین رفتن تعداد زیادی میگو با ارزش هزاران دلار در مزارع پرورشی بسیاری از کشورهای نظیر :‌چین ،‌ژاپن ، هند ،‌تایلند ،‌اندونزی،‌ سریلانکا ،‌بنگلادش  و مالزی گردید . برای مثال در کشور چین در سال 1993 حدود 80% از میگوهای پرورشی که ارزشی معادل 1 میلیارد دلار آمریکا داشت .دراثر این بیماری از بین رفت همچنین در کشور تایلند معادل 500میلیون دلار  آمریکا خسارت به مزارع پرورش میگو ناشی از این بیماری گزارش گردید . درسال 2000 بیماری لکه سفید از طریق لاروهای وارداتی ( ناپلی )‌از کلمبیا به کشور کاستکاریکا وارد شد ودرحال حاضر مقررات قرنطینه شدید در مزارع این کشور درحال اجراء‌می باشد . تکثیر و پرورش میگو سومین صنعت کشور اکوادور با بزرگترین بحران سیاسی اقتصادی در تاریخ این کشور یعنی بیماری فوق مواجه شد . 50% مراکز تکثیر میگو تعطیل شد ومراکز عمل آوری تنها با 50% درصد ظرفیت خود فعال بودند ،‌همین رابطه صادرات میگو از 875 میلیون دلار در سال 98 به کمتر از 360 میلیون دلار در سال 2000 گردید .

علت بیماری :

بیماری است ویروسی و ویروس ایجاد کننده بیماری در کشورهای مختلف به نامهای متفاوت شناسائی گردیده است . برای مثال در تایلند بنام SEMBV (Systemic  ectodermal Mesodermal Baculovirus ) و در ژاپن بنام( RV-PJ ( Rod- shaped unclearvirus of penaeus japonicus نامیده می شود ،‌ولی همگان معتقدند که عامل ایجاد کننده ویروسی مشابه می باشد .

خصوصیات ویروس:

ویروسی است عریض شده ، بزرگ ،‌پوشش دار،‌میله ای شکل و تا حدودی بفرم بیضی ودارای DNA  بصورت دو رشته بهم تنیده می باشد . و امروزه معتقدند که ویروس عامل بیماری هیچگونه ارتباطی با  کلوویروس ندارد. و مقرر گردید درخانواده جدیدی بنام نیما ویریده یا ویسپوویریده قرارداده . عرض ویروس 9+‌ 121 نانومتر و طول آن 26+276 نانومتر بوده ودارای تعدادی قیلامان ضمیمه ای که غالبا”‌در قسمت نزدیک به انتهائی است دیده
می شود.

نشانیهای بیماری

میگوهای آلوده به این ویروس ،‌پلاکهای سفید رنگی را درقسمت کاراپاس میگو از خود بجای میگذارند وبهمین دلیل بیماری را بعلت رسوب و عدم جذب کلسیم ،‌لکه سفید می نامند . علائم ظاهری این بیماری براحتی درمیگوهای جوان وبالغ قابل دیدن می باشد . لکه های سفید ابتداء ‌در قسمت کاراپاس میگو و بندهای 5 تا 6
بدن ظاهر شده ودر مرحله پیشرفت کل بدن را لکه های سفید با ضخامت 5/ تا چند میلمتر می پوشاند . پوست میگو یا Cuticule براحتی از لایه ای در میس جدا می شود . هپاتوپانکراس بصورت زرد مایل به سفید ،‌بزرگ و شکننده تغییر شکل پیدا میکند . همولنف میگو رقیق و انعقاد آن یا به کندی صورت می گیرد و یا اصلا”‌صورت نمی گیرد . میگوها بیحال و اشتهای خود را از دست می دهند و میگوهای آلوده تمایل دارند که در کناره های استخر بایستند و به آهستگی در سطح آب شنا کنند و در نهایت در کف استخر ته نشین می شوند . با نمایان شدن علائم کلینیکی بعد از 2تا 7 روز مرگ و میر بسیار شدید بین 70 تا 100درصد در مزارع پرورشی اتفاق
می افتد . بیماری در تمام سنین میگوها از PL 15 تا وزن 45 گرم در مزارع متراکم و غیر متراکم گزارش شده است . در بعضی مواقع لکه های سفید با تغییر رنگ به قرمز همراه است . و باید توجه داشت که تغییر رنگ به قرمز بواسطه همراه شدن باکتریهای خانواده ویبریو با این عفونت است .

نشانی های هیستولوژیک : در بررسیهای بافت شناسی تورم هسته و وجود گنجیدگیهای بازوفیلیک و ائوزینوفیلیک در سلولهای آزمایشگاهی جهت تشخیص : با استفاده از PCR(Polymerase Chain Reaction) و TEM(Transmission Electron Microscopy ) می توان بیماری را تشخیص داد.

روشهای انتقال بیماری :

گسترش این بیماری از طریق حرکت لاروهای آلوده یا مولدین اتفاق می افتد . انتقال بیماری بین مزارع و استخرهای پرورشی می تواند از طریق آب خروجی استخرهای آلوده ،‌از طریق هواده ها ،‌از طریق حشرات ،‌پرندگان  تجهیزات آلوده مورد استفاده در هچری یا مزراع پرورشی ،‌جانوران آبزی مثل خرچنگ ها وسایر کروستاسه ها انجام می شود . آب دریائی آلوده به ویروس 3 تا 4 روز حاوی ویروس می باشد.

اصول کنترل بیماری لکه سفید :

1- ضد عفونی کردن آب خروجی هچری : کلیه هچرتها باید استخر ضد عفونی داشته باشند و آب خروجی را قبلاً خارج کردن ضد عفونی کنند . خارج کردن آب بدون ضد عفونی از هچری ممکن است دارای ویروس باشد . و این عوامل می تواند اثر مخرب بر روی هچریهای دیگر داشنه باشد . این موضوع می تواند باعث آسیب مجدد به همان هچری شده وبیماری دوباره به هچری برگردد . درهچریها باید تغییرات درجه حرارات به حداقل کاهش یافته و مواد آلی را به حداقل رسانیده ،‌غذای اضافی و میگوهای مرده نیز بطور منظم از استخرها خارج شوند . پارامترهای کیفیت آب بطور منظم ثبت شده ودر حد مطلوب باشند.

2- ضد عفونی کردن آب خروجی استخرهای پرورشی :‌آب خروجی استخرهای پرورشی باید قبل از خارج شدن و به دریا ریختن ضد عفونی شوند. ضد عفونی آب خروجی از نکات بسیار ضروری در سیستم های پرورش میگو
می باشد . که شامل چند مرحله است از قبیل :‌رسوب گیری ،‌اکسیژن زدائی ،‌فیلتراسیون شنی و بیولوژیکی
می باشد که باعث کاهش مواد آلی و میکرو ارگانیسم های پاتوژن در آب خروجی می شود . اگر دراستخری بیماری لکه سفید بصورت شدید شایع باشد ،‌با استفاده از PPM .4 هیپوکلرایت کلسیم یا 1PPM ماده dipterex باید همه میگوها را ازبین برد و آب را هم ضد عفونی کرد . آب و میگوهای مرده باید بعد از 7 روز از استخر خارج شوند . بعد از خارج کردن آب باید 100PPM آهک مجددا”‌در استخرها مورد استفاده قرا گرفته تا باقیمانده ترکیبات میگوها یا ویروسها را درکف استخر از بین برده واین اولین مرحله در آماده سازی استخرها می باشد.

3- استفاده از سیستم بسته :‌مفهوم آن این است که آب باید ضد عفونی شده تا ویروسها و سایر ارگانیسم هائی که میتواند ناقل ویروس باشند . قبل از استفاده آب در مزارع پرورشی از بین ببریم . دراین سیستم پیشنهاد می شود که بطور جدی از استفاده مستقیم آب دریا جلوگیری شده و به این طریق امکان آلودگی ویروسی به حداقل کاهش یابد . درمکانهائی که بیماری لکه سفید گسترش یافته است . به هیچ عنوان نباید از سیستم پرورشی باز استفاده کرد . آب باید با  30 PPM کلسیم هیپوکلرایت ضد عفونی شده وبمدت 3 تا 4 روز در معرض نور خورشید قرارداده و سپس مورد استفاده قرار گیرد.

4- آماده کردن کامل مزارع : ‌بعداز برداشت محصو.ل ،‌ رسوبات مانده درکف استخر شامل :‌مقدار زیادی مواد آلی ‌مواد سمی ،‌باکتریها ،‌انگلها و اجزاء ‌ویروس بالاخص ناقلین ویروس لکه سفید می باشند . بسیار خطرناک بوده و می باید از استخر خارج نمود. اگر این مواد خطرناک از استخر خارج نشوند ،‌میگوها به آسانی می توانند در دوره بعدی پرورش آسیب ببینند . بعنوان مثال خارج کردن رسوبات از استخر بوسیله فشار آب قوی بدون ضدعفونی کردن باعث گسترش سریع عوامل بیماریزا می شود . برای این منظور باید بعد از برداشت محصول از استخر میزان 100PPM آهک را درکف استخر پاشیده و کف استخر را درمقابل نور خورشید قرارداده تا کاملا”‌خشک شود وسپس رسوبات سطحی را که خشک گردیده خارج نموده ویا رسوبات کف را شخم زده ودوباره با آهک مخلوط نمائیم ،‌و با این عمل ناقلین ویروس لکه سفید مثل خرچنگ ها یا ماهیها را که با سوراخ کردن در زمین مخفی شده اند ،‌از بین ببریم .

5- تعاون وهمکاری پرورش دهندگان جهت مشارکت در کنترل بیماری بسیار ضروری و نیاز به یک عزم جدی
می باشد.

مدیریت پیشگیری از بیماری لکه سفید :

1- انتخاب مولدین بدون ویروس : ‌انتقال بیماری می تواند از طریق مولدین به نوزادان از طریق تخم های آلوده اتفاق بیفتد بنابراین انتخاب مولدین از طریق تست های حساس مانند PCR بسیار ضروری است . اگر مولدین قبل از غربال کردن و انتخاب تخم ریزی نمایند ،‌باید تخم ها و پست لاروها را با تست PCR غربال کرد.

2- جلوگیری از واردات مولدین ولاروها ،‌بیماری ممکن است از طریق واردکردن مولدین و پست لاروها به مزارع
و هچریها اتفاق افتد . یک بی ملاحظی مقدماتی می تواند باعث انتقال بیماری به صنعت شود . معرفی و انتقال جانوران و آبزیان از طریق کشورهای همسایه ،‌هرچند که در شرایط قرنطینه و بهداشتی انجام شود ،‌نمی تواند صددرصد قابل اعتماد باشد . همچنین انتقال میگو بین مناطق مختلف کشور نیز باید به حداقل ممکن کاهش یابد تا از گسترش بیماری جلوگیری کند .

3- در زمان انتقال میگو باید از آبی استفاده شود که میگو در آن صید شده است . زیرا ممکن است آب
محل های دیگر آلوده به این ویروس باشند . آب موجود در تانکها جهت نگهداری مولدین نیز باید ضدعفونی شود تا مطمئن گردید که آب فاقد ویروس است .

4-  نگهداری مولدین مناطق مختلف در تانکهای جداگانه: ‌به منظور جلوگیری از آلودگی بین میگوهای منابع مختلف ، باید میگوها را جداگانه نگهداری نمود. تخم های خارج شده از مولدین مختلف نیز همچنین باید جداگانه نگهداری و تولید نمود.

5- خارج کردن ناقلین ویروس و انجام اقدامات ضد عفونی : ‌موجودات آبزی شامل خرچنگ ها ،‌کوپه پودا ،‌میگوهای وحشی و سایر سخت پوستان از ناقلین ویروس لکه سفید می باشند .

6- جلوگیری از استفادهTrash  fish مثل خرچنگ ها ،‌ میگو ، صدفها می توانند یا حامل ویروس باشند ،‌یا بوسیله این ویروس آلوده باشند. بنابر این تغذیه میگوهای مولد با آنها می تواند خطرناک باشد . وباید قبل از استفاده بخار داده و بجوشانیم ،‌وبعداً مورد استفاده قرار دهیم.

7- کنترل میگوهای سالم با استفاده از آزمایش PCR : در طی دوره پرورش لازم است که وضعیت بیماریها بطور مرتب کنترل شود . نمونه هائی باید از مزرعه هر دوهفته یکبار جمع آوری شده و به یک آزمایشگاه دارای امکانات PCR ارسال گردد.

8- استفاده از پروبایوتیکها Probioticsوآب با کیفیت مطلوب: استفاده از پروبایوتیکها می تواند مفید باشد ،‌زیرا افزایش تعداد باکتریهای سودمند در استخر درمیان سایر باکتریهای موجود می تواند موجب مهار یا کاهش سایر میکروارگانیسم های پاتوژن باشد. باید توجه داشت که این مسئله نمی تواند اثرات جادوئی داشته وبرای همه بیماریها استفاده شود. همچنین فاکتورهای کیفی آب مانند DO,  PH شوری ، الکانیتی،‌آمونیوم و کدورت باید در حد مطلوب نگهداری شوند.

9- متعادل کردن تراکم استخرها: کم کردن تراکم لاروها در استخرها باعث کاهش استرس گردیده از این طریق مقاومت میگوها در برابر بیماریها افزایش می یابد . تراکم ایده آل برای استخرهای پرورشی 30-25 پست لارو در هر متر مربع است .

10- استفاده از داروهای شیمیائی جهت جلوگیری از انتقال بیماری : استفاده از بعضی از تولیدات تجارتی نظیر Happy Larvae(50g/m) می تواند جهت مرحله مایسیس به بعد مورد استفاده قرار گیرد . این عمل نتایج رضایت بخشی را نشان داده و باعث به حداقل رساندن انتقال بیماری بین لاروها می شود.

11- در مقالات جدید بهترین ماده ضد عفونی کننده را فرمالین معرفی میکنند که با دز V. PPM از انتقال ویروس در آب جلوگیری میکند ،‌واین مقدار به میگوها نیز آسیبی نمی رساند . البته بر روی شکوفائی پلانکتونی تاثیر گذاشته و میزان DO آب راکاهش می دهد.

درمان :

درمان موفقی تاکنون برای غلبه بر بیماری لکه سفید گزارش نگردیده است . بنابراین باید تلاش شود تا آنجا که امکان پذیر است ، تلفات این بیماری را به حداقل کاهش دهیم . جدیداً افزودن عصاره گیاهان داروئی ،‌ویتامین ها مشوق های ایمنی زا به غذا واصلاح باکتریائی باعث موفقیت هائی در مزارع شده است .

واکسیناسیون:

تغذیه پست لاروها از ترکیبات ویروسهای کشته شده بیماری Yellow head و لکه سفید آزمایش گردیده و موفقیت هائی هم داشته است  ولی تا به حال گزارش جامعی ارائه نگردیده است.

 تهیه و تنظیم : دکتر ایرج نامداری ، کارشناس  اداره کل دامپزشکی استان فارس.

منابع:

 1- دکتر محسن ماجدی : کنترل کیفی آبزیان وفرآورده های تبدیلی آن .

2- دکتر احمد مجیدی نسب : بیماریهای میگوهای پرورشی.

3- فرزاد مجدی نسب: مدیریت بهداشت در استخرهای پرورش میگو.

کتاب کنترل کیفی آبزیان وفرآورده های تبدیلی آن اثر  : دکتر محسن ماجدی -4
اداره کل دامپزشکی استان فارس

4-Kiatpathomchai  . Wansika etal 2001.Diseases of A  Quatic Organisms. Vol47.235-236

  5-S.Dawne Hard .1998.White spote Syndrome Baculovirus Complex(WSBV)

6-Anirban Chakraborty etal.2002.Current Science VOL.82NO11