سرویس Scholar Google پژوهشگری در خدمات شما

پژوهشگر گوگل ابزار جست‌وجوگر تــــازه‌ای با هدف بهبود دسترسی عمومی ‌به مواد و آثار دانشگاهی و علمی است. این جستجوگر موسوم بـــه Scholar Google امکان جست‌وجوی واژه‌های کلیـدی در رساله‌های علمی، گزارش‌های فنــــی، وب سایت‌های دانشگاهی و کتاب‌ها را فراهم می‌کند. مواد موجود در رشته‌هــــای مختلف دانشگاهی از پزشکی و فیزیک گرفته تا اقتصاد و علوم کامپیوتر در حوزه جست‌وجوی این ابزار رایگان قرار می‌گیرد. اگر چـــه عمدتا نتایج جست‌وجو براساس میزان ارتباط با واژه کلیدی فهرست می‌شود، اما نکته تازه در این ابزار فهرست کردن نتایج بر اساس میزان ارجاع به آن توسط دیگر مولفان است. علاوه بر این، نتایج بر اساس میزان اعتبار مقاله با توجه به تعداد دفعاتی که در مقالات علمی به آن استناد شده است، درجه‌بندی و بر پایه امتیاز حاصل برای کاربر فهرست می‌شود. به گفته یکی از مهندسان گوگل، هدف این ابزار فراهم کردن امکان جست‌وجوی اطلاعات دانشگاهی و علمی برای عموم کاربران است. دانشگاه‌ها، سایت‌های ناشران، پایگاه‌های قبل از چاپ و پایگاه‌های اطلاعاتی علمی از جمله مواردی است که توسط پژوهشگر گوگل جست‌وجو می‌شود. پژوهشگر گوگل، به طور خودکار متون را تجزیه و تحلیل کرده و استنادهای به کاررفته در متن را استخراج و سپس آن را به صورت مجزا ذخیره می‌کند. حتی استنادهایی که online نیستند نیز مورد پردازش قرار می‌گیرند. این بدین معنی است که نتایج حاصل می‌تواند شامل مقالات و مواد علمی دیگر، مقالات اصلی و کتاب‌های offline نیز باشد. امروزه علیرغم وجود موتورهای جست‌وجوی گوناگون، دانشجویان و پژوهشگران، گوگل را به عنوان انتخاب اول در جست‌وجوی مواد آکادمیک استفاده می‌کنند. نتایج به دست آمده از جست‌وجو توسط پژوهشگر گوگل، تحلیل شده و تعداد استنادها، نسخه‌های موجود از مدرک و محل ذخیره آن (فقط برای کتاب‌ها) فهرست می‌شود.

جست‌وجو و ایندکس‌گذاری
بــــــرای دستیابــــــی بـــه پژوهشگــــــر گــــــوگل بایــــــد بــــــه آدرس http://scholar.google.com مراجعه کنیــــد. در صفحه مربوطه (شکل 1) بــــــا درج عنوان و یا واژه‌های کلیــــــدی مورد نظر در کادر جست‌وجو می‌توان به راحتی مواد علمی و مقالات مرتبط با موضوع را در خواست کرد.

از سوی دیگر عملگر :Author به کاربر امکان می‌دهد تا براساس نام نویسنده بــــــه جست‌وجو بپـــــردازد. البته برای عملکـــــرد بهتر و به دست آوردن نتـــــایج مرتبط، گوگل پیشنهاد می‌کند در عبارت مورد جست‌وجو از نــــــام اولین نویسنده به همراه عنــــــوان و یا یک واژه کلیدی استفاده شود.
برای ایندکس‌گذاری سایت‌ها و محتوای الکترونیکی جوامع علمی، باید میزبـــان سایت امکان دسترسی روبات‌هــــــای خزنده گوگل را فراهم آورد. ناشران و فراهم آورندگان عمده مواد علمی می‌توانند با ارسال نامه الکترونیکی به گوگل امکان ایندکس‌گذاری محتوا را فراهم آورند.
برخی از سایت‌های علمی فقط اجازه دسترسی به خلاصه مقالات را فراهم می‌آورند و برای دسترسی به نسخه تمام متـــــن (Full Text) نیاز به ثبت نام و پرداخت هزینه است. در ایـــــن صورت پژوهشگر گوگل فقط خلاصه مقالــــــه را نمایش می‌دهد و دسترسی به نسخه تمام متن فقط با ثبت نام کاربر امکان پذیر است.
پژوهشگر گوگل در زمان ایندکس‌گذاری مقالات و مدارک، آنها را بر اساس نسخه‌های موجود، دسته‌بندی می‌کند و سپس در زمان نمــــــایش نتایج و برای تحلیل استنادهــــــا، از دسته‌بنــــدی حاصل استفاده می‌شود.
از دیگر ویژگی‌های ایــن سرویس، امکان جست‌وجوی تخصصی در مواد علمی است. شکل 2 پژوهشگر گوگل را در حالت جست‌وجوی تخصصی نشان می‌دهد. در این حالت می‌توان علاوه برنویسنده، ناشر و زمان انتشار مدرک را نیز مشخص کرد.

همچنین برای مشخص کردن یک مدرک و یا مقاله خاص، می‌توان از گیــــــومه در اطراف عنوان مدرک استفاده کرد. شکل 3 نمونه ای از پاسخ پژوهشگر گوگل را نمایش می‌دهــــــد. کلمه Citation در جلــــــوی عنوان مقاله نشان می‌دهد که در مقالات علمــی دیگر به آن مقاله استناد شده است.

برخی از امکانات و روش‌هایــــــی که در موتور جست‌وجوی گوگل پشتیبانی می‌شود، در پژوهشگر گوگل با توجه به نوع کاربرد آن وجود ندارد. ولی عملگرهــــــای دیگری مانند :Author ‌همراه با نام نویسنده، :Intitle ‌همراه با واژه کلیدی برای جست‌وجو در عنوان و :journal ‌همراه با واژه کلیدی برای جست‌وجو در عنوان مجله، استفاده می‌شود.
در حال حاضر پژوهشگر گوگل برای زبان‌های انگلیسی، ایتالیایی، فرانسه، اسپانیایی، آلمانی و پرتغالی وجود دارد. در ضمن ناگفته نماند که این سرویس، هنوز در نسخه بتــــــا قرار دارد و طبعا دارای نقص‌ها و اشکالاتی نیز هست.
ایندگس‌گذاری محتوای پنهان وب
گوگل بـــــرای ایندکس‌گذاری محتوایی که به طور معمـــــول در دسترس وب‌خز‌ها نیست، با ناشران مذاکره کرده است. این اطلاعات فقط برای افرادی که مجوز استفاده داشته باشند، در دسترس قرار می‌گیرد. به عنوان مثال سایت‌های زیادی موجود است که برای دسترسی به متن مقالات علمی و کتب موجود در آنها باید کلمه عبور و شناسه کاربری به سیستم داده شود.
بنابراین برخی از محتـوای وب توسط موتورهای جست‌وجو ماننــــــد گوگل دیده نمی‌شوند و همیشه مخفــــــی می‌مانند. بــــــرای برطرف ساختن ایــن مشکل گوگل با ناشران مذاکره کرده است.
مــــــزیت این روش یــــــافتن محل دقیق محتــــــوای مورد نیاز جست‌وجوگران است. در ایــــــن حالت کاربران مایلند متن کامل موادی را که توسط گوگل ارائه شده، بخوانند، اما برای این منظور به کلمه عبور و عضویت در سایت نیاز است.
ایــــــن روش مشکلاتی را نیز در بــــــر خواهد داشت، به عنوان مثال علاوه بــــــر آنکه متن کامل مقاله در دسترس نیست، امکان خواندن چکیده مقاله نیز در بسیاری از موارد وجود ندارد. در واقع با انتخاب این مقالات صفحه‌ای برای وارد کردن شناسه کاربری و کلمه عبور نمایان می‌شود. گوگل در این زمینه، صرفا همانند یک رابط میان ناشر و شخص جست‌وجوگر عمل کرده و آن دو را به هم مرتبط می‌کند.
برای حفظ کارآیی، بهترین نتیجه زمانی حاصل می‌شود که نــــــاشران چکیــــــدهء مقالات را به کاربران نمــــــایش دهنــــــد و برای دریــــــافت متن کامل آن کلمه عبور و شناسه کاربری درخواست کنند.
ایجــــــاد دسترسی خاص به اطلاعات منتشر شده ناشران، از دیــــــد گوگل ایندکس‌گــــــذاری محتوای پنهان وب نامیده می‌شود و برای جست‌وجوگــــــران وب، قابلیتی بسیار مفید است.
استخراج و تحلیل استنادها
گوگل در زمــــــان تحلیل محتوای مقالات سعــــــی می‌کنــــــد نام نویسنده اثر را استخراج کند. همچنین با توجه به عنوان مشخص می‌کنـــد که چه مقالات دیگری به این مقاله استناد کرده‌اند. استنادهایی که بــــه یک مقاله داده می‌شود از جمله مواردی است که در ارزش‌گــــذاری آن مقاله مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پژوهشگر گوگل از استنادها برای یافتن ارتباط میان اسناد استفاده می‌کنــــد; به ویژه در حالتی که استنادهای مقالــــه به صورت پیوند ذخیره شده باشد، این امر تسهیل می‌شود.
سرویس پژوهشگر گوگل، استناد‌ها را بــــــا واژه Cited by ‌بــــــه‌صورت یک پیوند نمایش می‌دهد که با کلیک روی آن، فهرست استنادها ظاهر می‌شود.
خصوصیات خاص پژوهشگر گوگل:
یک مقاله ممکن است در چندیـــــن کامپیوتر میزبان در اینترنت ذخیره شود. در چنیـــن مواردی، گوگل سعی می‌کند نسخه‌ای را به صورت پیوند ارائه کند، که دارای کیفیت برتری (از نظر اعتبار میزبان، نسخه مقاله و سرعت میزبان) باشد.
در برخی از موارد، اصل مقاله به صـــورت online در سطح شبکه در دسترس نیست و پژوهشگر گوگل فقط از طریق استنادهای دیگر مقالات از وجود آن اطلاع دارد. در این حالت نتایج یک جست‌وجوی تحت وب برای عنوان مقاله یا کتاب نمایش داده می‌شود.
گوگل دارای امکان دیگری بنام Open WorldCat‌ است. با کمک این قابلیت جدید کاربران می‌توانند پایگاه OCLC ‌که دارای رکوردهای کتابخانه‌هـا و ناشران است را جست‌وجو کنند. در این روش محبوب‌ترین سایت‌های فروش نشریات و کتاب مورد جست‌وجو قرار گرفتــــه و اطلاعات کتابشناختی ارائه می‌شود. با جست‌وجوی تحت وب می‌تــــوان اطلاعات بیشتری درباره مدارکی که اصل آنها به صورت online در دسترس نیست، کسب کرد.
از جملــــــه خصوصیات و مزایای پژوهشگر گوگل، مدیریت ترافیک کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی است. بــــــا خصوصیاتی که پژوهشگر گوگل ارائه می‌کند، جست‌وجو برای مدارک و مقالات بــا مدیریت بهینــــــه در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی توزیع می‌شود.


محمدباقر دستغیب